អបអរសាទរខួប៤ឆ្នាំ នៃការដាក់បញ្ចូលតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក

ភ្នំពេញ ៖ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី បានថ្លែងថា នៅថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១នេះ ជាខួប៤ឆ្នាំហើយ នៃការដាក់បញ្ចូលតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក (៨ កក្កដា ២០១៧-៨ កក្កដា ២០២១)។

ការដាក់សម្បត្តិវប្បធម៌ និងប្រាសាទបុរាណទាំងនេះ មិនត្រឹមតែទទួលបានការគាំពារជាអន្តរជាតិនោះទេ តែក៏បានជួយផ្សព្វផ្សាយ សម្បត្តិវប្បធម៌ និងប្រាសាទបុរាណ​ របស់ខ្មែរទៅកាន់ឆាកអន្តរជាតិផងដែរ។ ក្រោយចុះបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌ ពិភពលោក ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក បានក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍​ វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដ៏ទាក់ទាញមួយផងដែរ។

សូមចូលរួមថែរក្សាការពារប្រាសាទបូរាណទាំងអស់ នៅទូទាំងប្រទេសឲ្យបានគង់វង្ស ដើម្បីកូនចៅខ្មែរគ្រប់ៗជំនាន់។

ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុកមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសម្បូរ ឃុំសម្បូរ ស្រុកសម្បូរ ខេត្តកំពង់ធំ។ ប្រាសាទនេះ ស្ថិតនៅតាមបណ្តោយស្ទឹងសែន ដែលមានចម្ងាយប្រហែល ២៨គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាននៃទីរួមខេត្តកំពង់ធំ និងមានចម្ងាយប្រហែល ១៨១គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីអង្គរនៃខេត្តសៀមរាប និងមានចម្ងាយប្រហែល១៧០គីឡូម៉ែត្រពីប្រាសាទព្រះវិហារនៃខេត្តព្រះវិហារ និងមានចម្ងាយប្រហែល ១៩៦គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ។ ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុកជាប្រភេទរមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលមានមានចម្ងាយប្រមាណ ៣៧គីឡូម៉ែត្រ បត់តាមផ្លូវជាតិ៦៤ បត់ស្តាំតាមសាលាវិស័យ កាត់តាមផ្លូវបុសស្រមោច ផ្លូវនេះពេលរដូវវស្សាលិចទឹក តែយើងអាចធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅស្រុកសំបូរបានតែម្តង។ដែលសង់លើដី រាបស្មើមានទំហំ ៣,០០០ ហិកតា ។ រមណីដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក ជារាជធានីចាស់ឈ្មោះថា ឥសានបុរៈ ពីសម័យនោះជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃព្រាហ្មញ្ញសាសនា ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរនិយម។
ក្រុមប្រាសាទនេះសាងសង់អំពីឥដ្ឋតាន់ និង ថ្មបាយក្រៀមលំអរទៅដោយចម្លាក់ពីលើឥដ្ឋ ចាក់ពុម្ភដោយបាយអ ជាផ្ទាំងៗអំពីឥដ្ឋ តែបច្ចុប្បន្នរបេះអស់មួយចំនួន។ ក្បាច់ផ្តែរ និងការសរសេរជាពាក្យពេជ្រ ប្រអប់ទ្វារធ្វើអំពីថ្មភក់ទាំងអស់។ ប្រាសាទនេះកសាងឡើងនៅរជ្ជកាលព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ (គ.ស៦១៦-៦៣៥) នាសម័យចេនឡាក្រុមប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកនេះ ត្រូវបានបោះបង់ចោលតាំងពីឆ្នាំ១៩៧១មកម្លេះ ហើយត្រូវបានរៀបចំសារជាថ្មីនៅឆ្នាំ១៩៨០។ ក្នុងការកាប់ស្ការព្រៃគេរកឃើញមាន ប្រាសាទទាំងអស់ចំនួន ១៤០ប្រាសាទ ហើយនៅប្រាសាទទៅពីទៀត រកមិនទាន់ឃើញ។ រមណីយដ្ឋានសម្បូរព្រៃគុកចែកចេញជា៤ក្រុមធំៗគឺ៖ ក្រុមប្រាសាទខាងជើង ក្រុមប្រាសាទកណ្តាល ក្រុមប្រាសាទខាងត្បូង ក្រុមប្រាសាទក្រោលរមាស។

រាជធានីបុរាណដែលប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុក ត្រូវបានរកឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ត្រូវបានគេកំណត់ថាជាឥសានបុរៈ ដែលជារាជធានីនៃសម័យចេនឡានៅសតវត្សរ៍ទី៧ ។ ចេនឡាជាអតីតសាមន្តរដ្ឋនៃនគរភ្នំនោះ គឺជាការមួយនៃរដ្ឋដំបូងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប៉ុន្តែវាបានបាត់បង់ទៅវិញ ដោយសារមានធ្វើចម្បាំងជាមួយអាណាចក្រភ្នំ និងការកើនឡើងជាបណ្តើរអំណាចរបស់អាណាចក្រចេនឡា ដោយព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១ និងបងប្អូន ព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័នទី១ ឬចិត្រសេនា រហូតដល់បុត្ររបស់ព្រះអង្គគឺ ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ ដែលជាបុត្ររបស់ព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័នទី១ ដែលជាព្រះមហាក្សត្របានដណ្តើមអំណាចពីនគរភ្នំដោយជោគជ័យ ដោយវាយបែកនគរភ្នំនៅរាជធានីចុងក្រោយគឺ រាជធានីនរវនគរ ឬភាសាចិនហៅថា ណាហ្វូណា បច្ចុប្បន្ននៅភ្នំអង្គរបូរី ខេត្តតាកែវ។ លក្ខណៈពិសេសបុរាណវិទ្យាក្រុមចម្បងវិមានទាំងនេះត្រូវបានគេនិយាយថាបានបង្កើតឡើងដោយព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ដែលជាបុត្រារបស់ស្ដេចចិត្រសេនបាន។ ការតុបតែងដែលមានស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ និងចម្លាក់ដែលត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជារចនាបថសម្បូរព្រៃគុក ឈ្មោះនេះបានមកពីវិមានទាំងនេះ ចុះថ្ងៃទីក្នុងឆមាសទីមួយនៃសតវត្សរ៍ទី៧ ។ ពីពេលនេះតទៅនេះគឺជារដ្ឋនគរ។ លើសពីនេះទៀតស្នងបន្តជាច្រើនរជ្ជកាលស្ដេចប្រហែលជាបានរក្សាវិមានទាំងនេះជារាជធានីស្តេចគ្រប់ព្រះអង្គ។ សតវត្សរ៍បន្ទាប់ពីការស្លាប់របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី១ ដែលជាស្ដេចចុងក្រោយនៃនគរនៅក្នុងឆមាសទី២នៃសតវត្សរ៍ទី៧ នេះគឺជារយៈពេលងងឹតមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃចេនឡា។ ទោះជាយ៉ាងណា ត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងជាថ្មីម្តងទៀត ដោយមានការចូលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលបានបង្កើតទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋថ្មីមួយ និងនៅសម័យអង្គរមានការបង្កើតរាជធានីផ្សេងៗទៀត បានសំដៅជាប្រាសាទអង្គរនៅដើមសតវត្សរ៍ទី៩នេះ។ ការតុបតែងនៃប្រាសាទតោ (ក្រុមកណ្តាល) មានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាទៅនឹងរចនាបថនៃប្រាសាទ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់អំឡុងពេលនៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នេះជាពិសេសរូបចម្លាក់សត្វតោលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែល នឹងរូបចម្លាក់នេះបានរកឃើញនៅរាជធានីភ្នំពេញ។ មកពីហេតុផលទាំងនេះស្មុគស្មាញនេះ ត្រូវបានឱ្យដឹងថាស្ថាបត្យកម្មត្រូវបានសាងសង់ នៅក្នុងការរយៈពេលនេះ។ លើសពីនេះសិលាចារឹកមួយចំនួននៅក្នុងប្រាសាទសម្បូរ (ភាគខាងជើងគ្រុប) ត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទនៅសតវត្សរ៍ទី១០ ក្រោមរជ្ជកាលរបស់ស្តេចនោះ ព្រះបាទរាជិន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ។ និងក្រុមប្រាសាទរមាសដែលត្រូវទីតាំងប្រហែល ៣គីឡូម៉ែត្រខាងជើងពីតំបន់ប្រាសាទសំខាន់ៗ មានសិលាចារឹកផ្សេងទៀត រយៈពេលរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ការតុបតែងនិងរូបសំណាកមួយចំនួនផ្សេងទៀតៗ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់រចនាបថចុងសម័យអង្គរ ត្រូវបានបញ្ជាក់ពីប្រាសាទទាំងនេះ។
ភស្តុតាងជាប្រវត្តិសាស្រ្តនេះ បានបង្ហាញថាបូជនីយដ្ឋានទាំងនេះ ត្រូវតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់ទីក្រុងគោលការណ៍ខេត្តសំខាន់ បន្ទាប់ពីរយៈពេលជាមុនអង្គរ។ ពីខាងលើទស្សនៈប្រវត្តិសាស្រ្ត ក្រុមនៃប្រាសាទនេះ គឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាដែលមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងសម្រាប់តំបន់ទាំងមូលនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍, សម្រាប់ពួកគេ គឺជាសំណង់ស្ថាបត្យកម្មសំឡេងតែមួយគត់ ដែលនៅសល់ដែលជាគំរូស្ថាបត្យកម្ម និងចម្លាក់នៃរយៈពេលដំបូង នៅក្នុងបរិមាណច្រើនគួរសម៕